درمان دیابت با پیوند سلول‌های مغز استخوان

دکتر باقرلاریجانی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌و‌گو با ایسنا تصریح کرد: در سال 1388 طرح سلول درمانی دیابت با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری به‌عنوان طرح کلان ملی مورد تصویب قرار گرفت و با مساعدت و حمایت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گسترش یافت. همچنین در سال 1388 مطالعات اثر بخشی سلول درمانی در بیماری‌های صعب‌العلاج از جمله «ام. اس»، دیستروفی عضلانی دوشن، سیروز کبدی، آسیب مغزی و ایسکمیک قلبی طراحی شد.

لاریجانی به شیوع دیابت در تمام کشورهای دنیا از جمله ایران و آغاز مطالعه درمان دیابت با سلول‌های مزانشیمال مغز استخوان خود بیمار به‌عنوان یکی از روش‌های نوین درمان دیابت، در پژوهشکده علوم غدد و متابولیسم در سال 89 اشاره کرد و گفت: با آغاز این مطالعات و بررسی‌های انجام شده، در تعدادی از بیماران دیابتی تحت درمان به این شیوه، انسولین مورد نیاز کاهش یافت و در تعدادی نیز انسولین قطع شد و در مجموع، این روش عوارض حاد در بیماران ایجاد نکرد.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران، مطالعه بی‌خطربودن درمان سلولی را بخش دیگر این مطالعات عنوان کرد و گفت: کارآزمایی بالینی در این خصوص از سال 1387 تا 1389 روی 48 بیمار از 56 بیمار موجود مطالعه انجام شد. با گذشت 3سال از درمان، در بیمارانی که تحت سلول درمانی با سلول‌های بنیادی برگرفته از کبد جنینی قرار گرفته بودند، هیچ‌گونه شواهدی از بدخیمی گزارش نشد. همچنین از لحاظ بروز عوارض میکرو و ماکروو اسکولار تفاوت معنی داری در بیماران تحت سلول درمانی با بیماران گروه شاهد وجود نداشت.

مدیر پروژه «فراوری سلول‌های بنیادی جنینی و کاربرد آن در بیماری‌های مزمن و صعب‌العلاج» درباره مکانیسم‌های پیشنهادی اثر سلول‌های بنیادی بر روند بیماری دیابت گفت: تنظیم و تعدیل سیستم ایمنی یکی از مکانیسم‌های پیشنهادی است. در بیماری دیابت که در آن حمله به سلول‌های خودی توسط سلول‌های ایمنی منجر به ایجاد بیماری می‌شود، تزریق سلول‌های بنیادی می‌تواند با تحریک ترشح انواع مختلفی از سایتوکاین‌ها و عوامل رشد باعث رفع یا کاهش آسیب سلول‌های پانکراس شود. در این فرایند حمله سلول‌های ایمنی بدن به سلول‌های انسولین ساز توقف می‌یابد، در این شرایط اگر بیش از 20درصد سلول‌های انسولین‌ساز باقیمانده باشد، نگهداری قند خون در محدوده طبیعی آسان‌تر خواهد بود.

وی از ترمیم و جایگزینی سلول‌ها به‌عنوان مکانیسم‌های پیشنهادی دیگر یاد کرد و افزود: تکثیر و تمایز سلول‌های بنیادی به سلول‌های انسولین‌ساز موجب بالارفتن سطح انسولین می‌شود.رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به اینکه در استفاده از سلول‌های بنیادی مختلف مانند سلول‌های خون بند ناف، سلول‌های مزانشیمال و فتال، از نظر دسترسی به منابع سلولی مشکلات متعددی وجود دارد، افزود: با این حال، در درمان دیابت با استفاده از سلول‌های بنیادی جنینی، موفقیت‌های چشمگیری داشته‌ایم و تعدادی از بیماران کاهش دوز یا قطع انسولین (بی‌نیازی از انسولین) را تجربه کرده‌اند.

لاریجانی افزود: در بیمارانی که در نوبت اول به درمان پاسخ نداده‌اند یا بعد از سلول درمانی و قطع انسولین مجدداً نیاز به انسولین پیدا می‌کنند می‌توان از سلول درمانی نوبت دوم استفاده کرد. همچنین برای رسیدن به اهداف عالی‌تر و موفقیت‌های بیشتر در درمان جامع بیماران دیابتی هنوز تحقیقات بیشتر و تکمیل روش‌ها و پروتکل‌ها لازم است تا قند خون بیماران دیابتی بهتر کنترل شود و بروز عوارض دیابت کاهش یابد؛ چراکه در 20 سال آینده 366 میلیون نفر دیابتی در دنیا وجود خواهد داشت و براساس آمار سال 2001 میلادی بیش از 350هزار سال در سال (بار بیماری دیابت) طول عمرمفید افراد به‌علت این بیماری و یا عوارض آن به هدر می‌رود.

وی خاطرنشان کرد: نظر به اهمیت و لزوم توجه ویژه به روش‌های نوین در درمان بیماری‌های مزمن و ناتوان‌کننده تمرکز فعالیت‌های تیم‌های بالینی و علوم پایه، بهره‌گیری از منابع مختلف و متنوع سلول (هماتوپوئتیک و مزانشیمال) و روش‌های گوناگون (اتولوگ و هترولوگ)، جهت دهی فعالیت‌های پژوهشی به‌منظور ارتقای روش‌های استحصال، فراوری و درمانی از اهمیت بالایی برخوردار است.